20-بینش سیاسی

     از جمله ملاکهایی که در روایات ، به ویژه در کلمات حضرت علی (ع) برای تعیین کارگزاران بیان شده ، تدبیر امور است . در این قسمت به چند نمونه از این بیانات ، اشاره می شود . آفت رهبری و مدیریت ، ناتوانی در تدبیر امور است . در جای دیگر می فرماید : ( تدبیر نادرست موجب نابودی است ) همچنین حضرت می فرماید : سیاست نیکو موجب استواری جامعه است و زمامداری که سیاستش تدبیرش نیکوست ریاستش پیوسته است .
امام علی(ع) می فرماید: مدیرانی را بر می‌گزید که در بحران‌های پیش آمده خود راه حل مناسب را بیابند. لذا در معرفی مالک اشتر به دیگر فرماندهان نظامی به مهارت ادراکی و تشخیص و تجربه و تحلیل مسائل توسط مالک اشتر، اشاره می‌فرماید: «من مالک اشتر پسر حارث را بر شما و سپاهیانی که تحت امر شما هستند فرماندهی دادم، گفته او را بشنوید و از فرمان او اطاعت کنید او را مانند زره و سپر نگهبان خود برگزینید زیرا که مالک نه سستی به خرج داده و نه دچار لغزش می‌شود، نه در آنجایی که شتاب لازم است کندی دارد و نه آنجا که کندی پسندیده است، شتاب می‌گیرد» (نهج‌البلاغه: نامه 53)

21-نظم و انضباط
     نظم،‌ برنامه‌ریزی و زمان‌بندی یکی از عوامل مؤثر در موفقیت مدیر است، چرا که مدیر سازمان از سویی کارها و وظایف متعددی برعهده دارد و از سوی دیگر وقت او محدود است. امام علی(ع) در بخشی از عهدنامه خود به مالک اشتر می‌فرماید: «کار هر روز را همان روز انجام بده، زیرا هر روز کاری مخصوص به خود دارد» همچنین آن حضرت در وصیت خود قبل از شهادتشان می‌فرمایند: «سفارش می‌کنم شما را به تقوی و نظم در امور».

22-خوش‌بینی نسبت به مردم
       خوش‌بینی نسبت به مردم باعث می‌شود تا مدیران با مهر و سعه صدر بیشتر با مردم رفتار نمایند و سخت‌گیری بی‌مورد ننماید. امام علی(ع) در نامه 53 به جناب مالک اشتر می‌فرماید: «هیچ عاملی بهتر و قوی‌تر از نیکی به رعیت و سبک ساختن هزینه‌های آنان و ترک تحمیل بر دوش آنان نیست پس باید در این باب کار کنی که خوش‌بینی به رعیت را بدست آوری». سپس در ادامه می‌فرماید: «زیرا خوش‌بینی رنج بسیار را از تو دور می‌سازد» چنانچه انسان خوش‌بین به دیگران باشد همیشه اعصاب و افکار او در آسایش و راحتی است به خلاف اینکه اگر نسبت به دیگران بدبین و بدگمان باشد مرتب افکار او در اطراف نکات منفی و غیر صحیح دور می‌زند و مرتب در حالت جنگ درونی و گرفتار مسائل روانی و ناراحتی اعصاب خواهد بود. امام علی(ع) فرموده است: «به آنان که بیشتر احسان کردی بیشتر خوش‌بین باش، و به آنان که بدرفتاری کردی بدگمان‌تر باش»

23- اطاعت از ولایت امر

در فرهنگ شیعه عنصر امامت و رهبری از اهمیت ویژه‏ای‏برخوردار است. چنانکه رسول خدا(ص) فرمود: من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته الجاهلیه‏ در فرهنگ ائمه(ع) نیز به‏اهمیت و فلسفه وجودی امامت توجه خاص شده است. از مسائل مهمی که در خصوص کارگزاران در نهج‏البلاغه مطرح شده; لزوم اطاعت مردم‏و کارگزاران از ولایت امر است. چنانکه امام علی(ع) در تببین حق امام بر امت چنین‏فرمود: «حق علی الامام ان یحکم بما انزل الله و ان یودی الامانه; فاذا فعل ذلک‏فحق علی الناس ان یسمعوا و ان یطیعوا و ان یجیبوا اذا دعوا»  بر امام لازم است‏که آن چنان در میان مردم حکومت کند که خداوند دستور آن را فرود آورده است. وامانتی که خداوند به او سپرده است ادا کند، هرگاه چنین کند، بر مردم است، که‏فرمان او را بشنوند و اطاعتش را بپذیرند و دعوتش را اجابت کنند. دانشمندان‏اسلامی نیز لزوم اطاعت امت از امام عادلی را واجب دانسته‏اند^.نگرش علی(ع) در خصوص لزوم اطاعت مردم از ولایت امر، ریشه در قرآن و سنت رسول‏خدا(ص) دارد. چنانکه در قرآن اطاعت از ولایت امر در کنار اطاعت‏خدا و رسول خدا(ص) قرارگرفته است: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامرمنکم‏»  پیامبر اسلام(ص) فرمود: «تمسکوا بطاعه ائمتکم و لا تخالفوهم فان طاعتهم‏طاعه الله و ان معصیتهم معصیه الله ...» نگرش امام علی(ع) در زمینه اطاعت مردم‏و کارگزاران از ولایت امر; نگرش منطقی و اصولی است. زیرا اطاعت مردم از رهبر، درحفظ و دوام حکومت; نقش بنیادی و کلیدی دارد. عدم اطاعت مردم و کارگزاران‏بی‏تردید یکی از علل شکست و عدم موفقیت ظاهری ائمه معصومین(ع) در جنگ، قیامها ویا کنار گذاشتن آنان از صحنه قدرت; بوده است. چنانکه علی(ع) از عدم اطاعت مردم‏کوفه شکایت کرد. و امام حسن(ع) به خاطر مخالفت فرمانده سپاهش مجبور به صلح شد. و امام حسین(ع) به خاطر عدم اطاعت مردم کوفه به شهادت رسید. اطاعت مردم از ولایت امر مهم است. ولی اطاعت کارگزاران از ولایت امر از اهمیت‏ویژه‏ای برخوردار است. به دلیل اینکه در ساختار حکومت دینی، کارگزاران هر کدام‏به نحوی، عناصر و مهره‏هایی هستند، که رهبر را در اجرای قوانین الهی و اداره‏حکومت دینی کمکی می‏کنند. از این‏رو مخالفت هر کدام آنان یکی از عوامل تهدیدکننده‏نظام به حساب می‏آید. از طرفی کارگزاران، در نظام اسلامی; اصل مشروعیت ولایت‏خویش‏را از ولایت امر می‏گیرند. از این‏رو است که علی(ع) خود کارگزاران را نصب و درصورت مخالفت از دستورات آنان را عزل می‏کرد. همچنین آن حضرت به سلسله مراتب ولایت‏تصریح کرده است. آن حضرت خطاب به مالک‏اشتر فرمود: «... بنابراین از عفو و گذشت‏خویش آنان (مردم) را بهره‏مند ساز زیرا تو مافوق آنهایی و امام تو مافوق تو، وخداوند مافوق امام تو است، او کار مردم را به تو سپرده و بدین وسیله تو را به‏آزمایش نهاده ...» در ساختار حکومت اسلامی ایران که از قرآن، سنت و نهج‏البلاغه،منشا گرفته، نیز به مراتب ولایت توجه شده است، مثلا: رئیس‏جمهور از سوی مردم‏انتخاب می‏شود، ولی حکم ریاست جمهوری را ولی‏امر، تنفیذ می‏کند. و «ولی امر» همه‏تلاش و اندیشه‏اش «اجرای قوانین خدا» در جامعه است. با توجه به لزوم اطاعت کارگزاران از ولایت امر است، که علی(ع) به مالک‏اشتردستور می‏دهد، که فرماندهی سپاه خود را از کسانی انتخاب کند که مطیع در برابرخدا، پیامبر اسلام و رهبر باشد: «فول من جنودک انصحهم فی نفسک لله و لرسوله ولامامک ...» از سپاهیانت آن کس را به فرماندهی برگزین که در نظرت خالص‏ترین وخیراندیش‏ترین فرد برای خدا، پیامبر و امام باشد. با توجه به مطالب فوق می‏توان گفت: یکی از ویژگیهای مهم کارگزاران درنهج‏البلاغه; اطاعت آنان از ولایت است. چنانکه علی(ع) در نامه‏ای به مردم مصر، یکی‏از ویژگیهای مالک‏اشتر را، اطاعت او از رهبر دانست. «... فانه لا یقدم و لا ینهجم‏و لا یوخر و لا یقدم الا عن امری‏»  او (مالک) هیچ کاری را اعم از حمله، یاعقب‏نشینی یا پیشروی جز به فرمان من انجام نمی‏دهد.

24-نفی رابطه فامیلی و خویشاوند

       یکی از مهمترین اصول گزینش که در کلام حضرت امیرالمومنین به آن اشاره شده ، پرهیز از جناح گرایی و رفاقت بازی در بکارگیری افراد است ، آنحضرت ضمن تصریح بر لزوم ضابطه
گرایی در امر گزینش و اعطاء مسئولیت ها بر اساس لیاقت ها و قابلیت ها ، مسئولین امر را به سنجش توانایی ها افراد موظف کرده است .

25- اصالت خانوادگی

   در خانواده های اصیل نجیب و باشخصیت فرزندان عقده ای و نامتعادل کمتر تربیت می شوند هرگونه کمبود روحی و روانی از درون خانواده برشخصیت انسان تاثیر دارد. با توجه به این که شخصیت روحی روانی انسانی را دو عامل محیط و وراثت تعیین می کنند اصولا خانواده های اصیل دارای آداب و اخلاقی هستند که فرزندان آن ها کمتر دچار لغزش و انحراف می شوند. پاکی و اصالت و صلاحیت خانوادگی از جمله امور کلی است که حضرت علی(ع) در گزینش و انتخاب بر آن تأکید فرموده و آن را به عنوان میزانی در کنار سایر موازین مطرح نموده است. آن حضرت به مالک اشتر توصیه می‌نماید: «و از آنان که گوهری نیک دارند و از خاندانی پارسا و صالحند و از سابقه‌ای نیکو برخوردارند، فرماندهان را برگزین»  
26-شایستگی و کفایت
    در آئین اسلام مسند مدیریت شایسته کسی است که قدرت استفاده از ایمان و تخصص را در مقام اجرا داشته باشد. امیرالمؤمنین در نامه به مالک اشتر، یکی از شرایط واگذاری مسئولیت‌ها را «کفایت» می‌داند و می‌فرماید:
«ای مالک در به کارگیری کارمندان و کارگزارانی که باید زیر نظر تو کار کنند هیچ‌گونه واسطه و شفاعتی را نپذیر مگر شفاعت «کفایت» و امانت را»