14- پشتکار قوی
سستی در انجام دادن امور موجب زیر پا گذاشتن حق و عدم اجرای به موقع کارها و تضییع حقوق مردمان است. کندی در کارها فرصت‌های خیر و غیر قابل بازگشت را از بین می‌برد و به هیچ وجه نباید در گردش امور سستی وکندی و کاهلی راه یابد و این امر باید با دقت‌های لازم عجین و همراه شود. امیرالمومنین علی(ع) چنین سفارش کرده‌اند: «در کارهای خود بر افراد سست و تنبل تکیه مکن»
15- صداقت
در حوزه تعلیمات اسلام صداقتیکی از عناصر مهم ارزشی است. رسولخدا(ص) فرمود: «لا تنظروا الی کثره صلاتهم و صومهم و کثره الحج و المعروف، وطنطنهم باللیل، و لکن انظروا الی صدق الحدیث و اداء الامانه) برای امتحان مردم، نگاه به زیادی نماز و روزه آنها و کثرت حج و نیکی کردن آنها به مردم، و سر وصدای آنها در عبادت شبانه نکنید، ولی نگاه به راستگویی و امانت آنها کنید.معصومان دیگر(ع) نیز به این عنصر ارزشی اسلامی و انسانی توجه خاص داشتهاند. باتوجه به نقش سازنده صداقت در روابط اجتماعی و سیاسی; رعایت آن برای همگان اهمیتدارد. و لکن رعایت این پدیده ارزشمند برای کارگزاران از اهمیت ویژهای برخورداراست. زیرا که صادقانه برخورد نمودن کارگزاران با مردم و گفتن حقایق و واقعیاتبه مردم; نقش بنیادی در جلب رضایت و اعتماد عمومی دارد; اعتماد مردم بهدولتمردان بزرگترین سرمایه، کارگزاران است. از اینرو در نهجالبلاغه به اعتمادمردم به مسوولان توجه خاص شده است .مام علی(ع) با بهرهگیری از صداقتحکومت کرد، و کارگزاران خویش را نیز بهرعایت آن توجیه نمود. صراحت و داقتحضرت در سیاست، یکی از مشکلات خلافت آن حضرتبود. استاد شهید مطهری مینویسد: «مشکل سوم خلافت او (علی«ع») مساله صداقت وصراحت درسیاستبود که این را هم باز عدهای از دوستانش نمیپسندیدند، میگفتندسیاست این همه صداقت و صراحتبرنمیدارد چاشنی سیاست دغلبازی است.» به خاطر عدمبهرهگیری علی(ع) از اهرم خدعه و نیرنگ، در مسائل حکومتی بود که برخی تصورمیکردند: که معاویه از علی(ع) سیاستمدارتر است. از اینرو حضرت در جواب این تصورفرمود: «و الله ما معاویه با دهی منی و لکنه یغدر و یفجر و لولا کراهیه الغدرلکنت من ادهی الناس» قسم به خدا معاویه از من سیاستمدارتر نیست ولی او نیرنگمیزند و مرتکب گناه میشود، اگر نیرنگ خصلت زشتی نبود من سیاستمدارترین مردمبودم. همچنین علی(ع) فرمود، «لو لا ان المکر و الخدعه فی النار لکنت امکرالناس» در فرهنگ دین و ساختار حکومت دینی; بهرهگیری از سیاست که مبتنی بر خدعهو نیرنگ باشد، جایز نیست. و یکی از امتیازات حکومت علوی بر حکومتهای اموی وعباسی نیز در همین است که حکومت علوی بر عنصر صداقت و عدالت استوار است. با توجه به نقش صداقت در شیوه زمامداری است که علی(ع) به مالکاشتر توصیهمیکند، که با مردم صادقانه برخورد نموده و از وعده و شعارهایی که همراه عملنیست پرهیز کند. زیرا که وعدههای بدون عمل و نشان دادن غیر واقع را به صورتواقع; موجب خشم خدا و مردم میشود. حضرت خطاب به مالکاشتر فرمود: «و ایاک والمن علی رعینک با حسانک او التزید فیما کان من فعلک او ان تعدهم فتع موعدکبخلفک فان المن یبطل الاحسان و التزید یذهب بنور الحق، و الخلف یوجب المقتعندالله و الناس. قال الله تعالی: «کبر مقتا عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون» از منت نهادن بر رعیتبه جهت احسانی که نمودهای و یا بیش از حد جلوه دادن آنچهکردهای بپرهیز، و نیز از دادن وعدهای که خلف میکنی احتراز کن; چه منت نهادن،احسان را بیارزش میکند و زیادهنگری روشنایی حق را می‌برد و خلف وعده موجب خشمخدا و مردم میشود. خدای تعالی فرمود: گناه بزرگی است از نظر خداوند که بگوییدآنچه را عمل نمیکنید. توصیه علی(ع) به مالک اشتر دستورالعمل اصولی و منطقی است که همه کارگزارانمیتوانند از آن بهره گیرند. بیتردید وعدههای دولتمردان به مردم در خصوص خدماتاجتماعی و ... اگر همراه با عمل نباشد، موجب میشود، که مردم به دولتمردان خود اعتماد نکنند;و نتیجه آن از بین رفتن اعتبار مسوولان و خود بزرگترین ضربه بر پیکر دولت و کشوراست. متاسفانه در جوامع امروزه برخی از کارگزاران، با مردم خود صادقانه برخوردنکرده و مردم را با آمار و ارقام دروغ و مانور تبلیغاتی سرگرم می‌کنند;کارگزاران جوامع اسلامی باید صادقترین انسانها نسبت مردم بوده و دستورالعملعلی(ع) را چراغ راه خود قرار دهند; که صداقتیکی از شرایط مهم و اصلی کارگزاراناست; که در نهجالبلاغه به آن اشاره شده است. البته باید توجه داشت که گاه به دلایل دفاعی برخی حقایق را نمیتوان با همه درمیان گذاشت.
16-وفاداری
وفاداری یکی از فضائل اخلاقی است که عموم افراد باید این ویژگی را در خود تقویت نمایند. به ویژه لازمست مدیران و کارکنان در مقابل سازمان متعهد شوند و تمام تلاش خود را برای دستیابی به اهداف سازمان به کار گیرند. امام علی(ع) در نامه 53 به مالک اشتر فرموده است: «سپس با فرستادن مأموران مخفی راستگو و وفادار، کارهای آنان را زیر نظر بگیر»
17-قدرت و توانایی
مدیر باید چنان توانا باشد که بر کار مسلط شود نه اینکه کار بر او تسلط یابد . حضرت علی (ع) در خطبه 172 نهج البلاغه میفرماید : ای مردم همانا سزاوارترین افراد به این امر ( خلاف ) توانا ترین آنها در اجرای امور و داناترین ایشان به فرمان خداوند در فهم مسائل آن باشد . امام علی(ع) در نامه 61 به کارگزار نالائق خود، عدم قدرت و توانایی او را تذکر می‌دهد و مورد ملالت قرار می‌دهد.
18-استقامت در برابر مشکلات
مدیر و مسئول مشاغل کلیدی باید در برابر فشار کار و دشواری‌ها و فراز و نشیب‌های شغلی و تلخی‌ها و سختی‌های آن چون کوه استوار و با استقامت و دارای عزم و ارادة پولادین باشد. حضرت علی(ع) در این مورد در نامه 53 مالک اشتر فرموده‌اند: «پس برای مشاغل کلیدی از سپاهیان و لشگریان خود کسی را انتخاب و مسئول بنما که در برابر دشواری‌ها و پیش‌آمدهای سخت و تلخ استوار باشد و مصیبت‌های بزرگ وی را از پا ننشاند. فردی باشد که هنگام ناتوانی و ضعف دیگران بر او ضعف و ناتوانی غالب نشود و بر اثر بی‌خیالی دیگران بی‌تفاوت نگردد»
19- عدم سوء پیشینه
حضرت علی (ع) خطاب به مالک اشتر طی نامه ای اشاره می کند : بدترین وزیران تو کسی است که پیش از تو وزیر بدکاران بوده و در گناهان آنان شرکت داشته است پس مبادا چنین افراد محرم راز تو باشند زیرا آنان یاور گناه کاران و یاری دهنده ستمکارانند تو باید جانشینانی بهتر از آنان داشته باشی که از آراء فکری قوی و نفوذ اجتماعی برخوردار باشند ولی ستمکاری را بر ستمی یاری نکرده و گناهکاری را در گناهی کمک نرسانده باشند چون هزینه اینگونه افراد بر تو سبک تر و یاریشان بهتر است . امام علی(ع) سوابق کاری افراد را در گزینش مدیران دقیقاً مورد توجه قرار می‌داد. همچنین آن حضرت، کسانی را که قبلاً در حکومت ظلم و طاغوت دارای منصبی بوده‌اند و در گناهکاری شریک بوده‌اند، جهت تصدی جایگاه‌های مدیریتی شایسته نمی‌دانند و در نامه 53 به مالک اشتر فرموده‌اند: «بدترین وزیران تو کسانی‌اند که وزیران والیان بدکار پیش از تو بوده‌اند و با آنان در گناهان همکاری کرده‌اند مبادا اینان صاحبان اسرار تو باشند زیرا که یاران گنهکاران و برادران ستمکارانند، تو می‌توانی به جای آنان بهتر از آنها را بیابی، کسانی که نظریات و نفوذ آنها را دارند ولی وزر و وبال آنها را ندارند و با ستمکاران و گنهکاران همکاری نکرده‌اند. این مردان پاکدامن هزینه کمتری بر تو تحمیل می‌کنند و نسبت به تو مهربان‌ترند و با بیگانه کم الفت‌ترند، آنها را مخصوصان جلسه‌های سری و انجمن‌های علنی خود قرار ده».
]
