پوسیدگی  دندان

باید دانست که در ایجاد پوسیدگی دندان سه عامل مهم نقش عمده دارند . این سه عامل لازم و ملزوم یکدیگرند و با کنترل یک یا دو عامل بمقدار زیادی از پیدایش پوسیدگی میتوان پیشگیری کرد .

این سه عامل عبارتند از :

الف - وجود مواد قندی در دهان

ب - وجود باکتریها در دهان

ج - نوع ترکیب فیزیکی و شیمیایی ( جنس ) دندان

رابطه سه عامل فوق در ایجاد پوسیدگی را اینطور میتوان تعبیر و تفسیر نمود که در دهان همه افراد انواع مختلفی از میکربها و قارچها وجود دارند که در روی سطوح جونده بخصوص بین شیارها و حفرات کوچک و یا بین سطوح تماس دندانها قرار گرفته اند . این باکتریها همراه با بزاق و باقیمانده غذاها مخصوصاً مواد قندی که بهترین محیط تکثیر برای این موجودات میباشد ، توده چسبنده و شفافی  را در سطح دندانها بوجود می آورند که این توده شفاف میکربی را پلاک دندانی می نامند .

با ورود مکرر مواد غذائی مخصوصاً اگر شیرین باشند ، میکروبهای موجود در پلاک دندانی ماده قندی را تخمیر نموده ،‌اسید تولید می کنند . این اسید روی مینای دندان اثر کرده باعث انحلال آن و ایجاد پوسیدگیها از همین نقاط ضعیف شده مینای دندان می شوند ، چنانچه ترکیب فیزیکی و شیمیائی مینای دندان در اثر سوء‌تغذیه مادر و یا کودک و یا عدم مصرف مواد ضروری مانند فلوراید حساس و ضعیف تر شده باشد اسید بوجود آمده با از بین بردن سریع مینای دندان باعث پیشرفت پوسیدگی به داخل عاج و سپس مغز ( پالپ ) دندان می شود .

الف - وجود مواد قندی در دهان

مصرف زیاد مواد قندی سبب افزایش میزان پوسیدگیهای دندان خواهد شد . مطالعات متعدد نشان داده اند که تکرر مصرف مواد قندی در بین وعده های غذا بمقدار پوسیدگی می افزاید . مخصوصاً اگر مواد قندی مصرف شده سفت و چسبنده باشند . علت ایجاد پوسیدگی تخمیر مواد قندی بوسیله میکربهای موجود در دهان و تولید اسید میباشد که در نتیجه انحلال مینای دندان را بدنبال خواهد داشت . با ادامه اثر اسید تولید شده در دندان بتدریج پوسیدگی بوجود می آید .

آزمایشات مکرر نشان داده اند که پس از مصرف هر وعده غذا در اثر تخمیر باقیمانده مواد غذائی بین دندانها حدود 20 دقیقه اسید در دهان تولید می شود که با احتساب سه وعده غذای مصرفی کلا یک ساعت اسید در دهان بوجود می آید .

چنانچه فردی در بین وعده های غذائی  سه مرتبه تغذیه نماید در مجموع یک ساعت  در دهانش در اثر تخمیر مواد غذائی بوسیله میکربها اسید بوجود می آید . بطور کلی این فرد در خلال 24 ساعت مدت دو ساعت بزاقش حالت اسیدی دارد که چنانچه مواد قندی زیادتری مصرف نماید و یا در عمل بهداشت و مسواک زدن کوتاهی نماید افزایش پوسیدگی امری حتمی خواهد بود .

ب - وجود باکتریها در دهان

در این مورد مختصراً باید گفت که عدم رعایت بهداشت و مراقبت از دندانها و وجود پوسیدگیهای فراوان باعث افزایش میکروبهای پوسیدگی زا در دهان می شود . بدنبال آن پلاک میکروبی روی دندانها افزایش یافته و تعداد بیشتری از دندانها مبتلا به پوسیدگی می شوند .

ج - کمک به فرم گرفتن صحیح و استحکام دندانها

صرف نظر از استعدادهای شخص در رابطه با وراثت که روی دندانها اثر کرده و از کنترل خارج میباشد با رعایت اصولی چند میتوان دندانهای محکم و مقاومتری در اطفال بوجود آورد . این نکات عبارتند از :

1 - تغذیه صحیح مادر باردار و کودک پس از تولد :

تغذیه مادر باردار با مشورت پزشک و تغذیه کودک با در نظر گرفتن تناسب سنی با نظارت پزشک و دندانپزشک میباشد . با رساندن مواد غذائی اساسی به جنین از طریق تغذیه صحیح مادر و بعد توسط خود کودک ، دندانهای بهتر و مقاومتری فرم خواهد گرفت . در تغذیه غذاهای اساسی و اصلی زیر باید موجود باشد .

·         شیر و فرآورده های آن

·         گوشت

·         سبزی ومیوه

·         نان و غلات

·         مقدار قابل ملاحظه ای ویتامین A,B,C,D,E  و کلسیم نیز باید به بدن رسانده شود .

2 - استفاده از فلوراید برای بالا بردن مقاومت دندانها در مقابل پوسیدگی :

مطالعات مختلف نشان داده اند که چنانچه به آبهای آشامیدنی مقدار کافی فلوراید اضافه گردد . در حدود 50 تا 60 درصد از میزان پیدایش پوسیدگی کاسته خواهد شد . در صورتیکه آب آشامیدنی حاوی فلوراید نباشد با تجویز دندان پزشک میتوان از قرصهای حاوی فلوراید استفاده کرد . ناگفته نماند مصرف بیش از حد فلوراید تغییر رنگ دندانها را بدنبال خواهد داشت .

در مناطقی که آب آشامیدنی به اندازه لازم فلوراید دارد کاربرد خمیردندانهای حاوی فلوراید کافی خواهد بود .

علائم پوسیدگی دندان چیست ؟

1- روی دندانها  لکه های قهوه ای و یا لکه های سفیدی که بعداً قهوه ای میشوند دیده می شود .

2 - دندانها در مقابل شیرینی و آب سرد و یا گرم حساس می شوند .

3 - هنگام جویدن غذا درد احساس میشود .

4 - غذا بین دندانها گیرمیکند ( بین دو دندان که مبتلا به پوسیدگی شده اند بقایای غذا دیده میشود )

5 - روی لثه آماس و یا جوش که محل خروج چرک میباشد مشاهده میشود .

6 - در دهان و یا صورت درد یا تورم دیده میشود .

توجه به نکات زیر در حفظ بهداشت دهان کودکان ضروری است .

دندانهای شیری نه تنها در عمل جویدن و تسهیل کار دستگاه هاضمه ، زیبائی و تکلم در دوران کودکی مؤثرند بلکه در نظم و زیبائی دندانهای دائمی هم اهمیت بسزائی دارند . بدین سبب والدین باید بدانند که پوسیدگیهای دندانهای شیری به اندازه دندانهای دائمی مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرد . از دست دادن زودرس دندانهای شیری اغلب باعث ایجاد اختلالات دندانی فکی در کودکان شده که نیاز به درمانهای ارتودنسی جهت ردیف کردن دندانها و اصلاح روابط فکین در دوران جوانی را بدنبال خواهد داشت . بعضی از والدین فکر می کنند که تا سن 7 سالگی تمام دندانهای شیری می افتد و بجای آنها دندانهای دائمی رویش می یابند . برخلاف تصور این افراد در این سن تنها دندانهای قدامی فک پایین و بالای طفل می افتد و جای خود را به دندانهای دائمی می دهند و در حالیکه دندانهای کرسی شیری در سنین یازده تا سیزده سال در دهان ممکن است باقی بمانند . باید دانست که دندانهای شیری پس از ظاهر شدن در دهان در معرض پوسیدگی قرار می گیرند بدین علت والدین باید در تمیز نگهداشتن آنها توجه کرده و آنها را با گاز مرطوب تمیز کنند و با رویش تعداد بیشتری از دندانها کودک را در مسواک زدن یاری نمایند و آموزش دهند .

طرز صحیح مسواک زدن باید بدنبال تعالیمی باشد که از دندانپزشک دریافت می کنند . والدین باید کودکانشان را در مورد حوادثی که ممکن است در حین بازی و یا ورزش برای دندانهای آنها پیش آید آگاه ساخته و احتیاطات لازم را به عمل آورند زیرا ممکن است صدمه یک دندان واقعآً جبران ناپذیر باشد .