امام حسن عسکری (ع) پس از پدر بزرگوارش، از جهت دانش و معارف دینى، فقیهترین و داناترین مردم و از جهت اخلاق و رفتار، برترین انسانهاى روى زمین بود و از تمام جهات، داراى کمالات عالیه و ویژگىهاى منحصر به فرد بود.
وجود مبارک آثار وى در میان مسلمانان، استوانه محکم و پایدارى بود که اسلام عزیز و مکتب حیات بخش اهل بیت(ع) را بر پا نگه مىداشت و از گزند دشمنان خارجى و کینه توزان و بدخواهان داخلى، محفوظ و مصون نگه مىداشت.
امام حسن عسکری (ع) در چهار سالگى، بنا به درخواست متوکل عباسى (دهمین خلیفه عباسیان)، به همراه پدر بزرگوارش امام هادى(ع) و سایر خانوادهاش راهى سامرا ( مرکز خلافت عباسیان، در شمال غربى عراق) گردید و پس از شهادت پدرش در سال 254 هجرى قمرى به امامت شیعیان نایل آمد. آن حضرت و خانواده و خاندان پدرش، در ظاهر به دعوت متوکل عباسى در سامرا سکونت داشتند ولى در حقیقت حضورشان در سامرا اجبارى و تبعید گونه بود، تا آن حضرت را از نزدیک در مراقبت و نظارت خویش داشته باشند.
زمامداران معاصر آن حضرت عبارت بودند از:
1- متوکل عباسى (247 - 232 ق(
2- منتصر عباسى (248 - 247 ق(
3- مستعین عباسى (252 - 248 ق(
4- معتز عباسى (255 - 252 ق(
5- مهتدى عباسى (256 - 255 ق(
6- معتمد عباسى (279 - 256 ق(
از میان خلفاى مذکور، تنها از سوى منتصر عباسى، فرزند متوکل، نسبت به امام هادى)ع(، امام حسن عسکری (ع) و علویان و شیعیان آزارى نرسید و در ایام خلافت کوتاه مدت وى، احسان و خدمات شایانى به آنان شد، که در مقایسه با نامهربانىها و ستم کارىهاى سایر خلفاى عباسى چیز مهمى به شمار نمىآمد.
امام حسن عسکری (ع) از آنان، فشارها و سختىهاى زیادى متحمل گردید و سرانجام به وسیله زهرى که معتمد عباسى به آن حضرت خورانید، مسموم و پس از چند روز تحمل بیمارى، روح ملکوتىاش به لقاءالله پیوست.
) منتهى الآمال، ج 2، ص 393)
