ضدآفتاب، کلید طلایی مراقبت از پوست

اشعه ماورابنفش نور خورشید از لحاظ طول موج به سه طیف تقسیم می‌شود:
1- اشعه ماورابنفش C (UVC) که طول موج بین 290-260 نانومتر دارد.
2- اشعه ماورابنفش B(UVB) که طول موج بین 320-290 نانومتر دارد.
3- اشعه ماورابنفش A (UVA) که طول موج بین 400-320 نانومتر دارد.

DNA سلولی ممکن است UVB را به طور مستقیم جذب کند. در این موارد طول موجی که باعث ایجاد حداکثر صدمات می‌گردد 300 نانومتر است. اگرچه UVA نیز می‌تواند صدمات مشابهی ایجاد نماید.
UVA اثرات بیولوژیک متفاوتی نسبت به UVB ایجاد می‌نماید. نور آفتاب حاوی بیست برابر UVA نسبت به UVB می‌باشد.UVB به طور کامل در اپیدرم (لایه سطحی پوست) جذب می‌شود، در حالیکه UVA می تواند به قسمتهای عمقی تر پوست (درم) نفوذ کند و حتی می‌تواند به سلولهای در گردش خون نیز نفوذ نماید.
شیشه‌های پنجره از ورود UVB به داخل جلوگیری می‌کنند ولی قادر به جلوگیری از نفوذ اشعه UVA به داخل نمی‌باشند. در نتیجه افرادی که برای مدتهای طولانی در اتومبیل هستند و یا خلبان‌ها از اثرات مضر این اشعه در امان نمی مانند. با توجه به خواص یاد شده برای UVA طبیعی است که اثرات پیری پوست در اثر آفتاب را به طیف UVA نسبت دهیم که قابلیت نفوذ بیشتری در عمق پوست را داراست.
نور خورشید در عبور از محیط جو که سرشار از اکسیژن است صدمات ویژه‌ای بر پوست وارد می‌نماید. شدیدترین این صدمات سرطان‌های پوستی هستند.
این طیف نورها می‌توانند اعمال ایمنی پوست را سرکوب نموده و سبب ایجاد سرطان پوست شوند. حدود 40% افراد نسبت به سرکوب ایمنی توسط نور خورشید مستعد هستند.
سرکوب ایمنی که در افراد پیوند کلیوی ایجاد می‌شود، سبب می‌شود که این افراد بیشترین شیوع مرگ و میر را در اثر سرطان‌های پوست داشته باشند، این مثال اهمیت سرکوب ایمنی در ایجاد سرطان‌های پوست را خاطر نشان می‌کند.
صدمات خفیف تر نور خورشید عبارتند از:
چروک و پیری زودرس؛ خشکی پوست؛ پوسته‌ریزی و تغییرات رنگی پوست به صورت لکه‌های تیره تر و روشن‌تر از رنگ طبیعی پوست و اتساع عروق ظریف زیر پوست و ...
برای ایجاد این اثرات بر پوست، اشعه ماورا بنفش موجود در نور آفتاب در رنگدانه‌های پوست که اصطلاحا کروموفور(chromophor) گفته می‌شود جذب می‌شود و یک سری از واکنشهای نوری شیمیایی (photo-chemical) را ایجاد می‌نماید که منجر به پیری یا سرطانهای پوست می‌گردد. این واکنشها تغییراتی در ژنهای DNA (دزکسی نوکلئیک اسید که ملکول وراثتی سلولهاست) ایجاد می‌نماید و در نتیجه این اسید‌های نوکلیئیک اکسیده می‌گردند. در نتیجه فرآورده‌های ناشی از این عمل اکسیداتیو در بافت، پیری بافت ایجاد می‌شود.
مکانیسم دفاعی بدن برای مقابله با این صدمات، استفاده از آنزیمهای طبیعی موجود درون سلولهاست که باعث خنثی کردن عمل اکسیداسیون می‌شوند.
عواملی که سبب غلبه بر این مکانیسم دفاعی شده و موجب ایجاد پیری زودرس می‌شوند عبارتند از تماس بیش از اندازه با نور خورشید؛ کشیدن سیگار و آلودگی هوا.
•حفاظت از پوست در برابر صدمه خورشیدی
کلید طلایی مراقبت از پوست،ضد آفتاب‌ها می‌باشند. درجه حمایتی ضد آفتاب‌ها بر روی آنها با حروف SPF مشخص شده است. SPF حقیقی هر ضد آفتاب در صورتی اعمال می‌شود که به میزان 2 میلی گرم برای هر سانتی‌متر مربع از پوست استفاده شود.
مطالعات در کشورهای غربی نشان داده‌اند که میزان استفاده در این کشورها به طور متوسط فقط 5/0 میلی گرم به ازای هر سانتی‌متر مربع از پوست می‌باشد که با این میزان مصرف درجه حمایتی SPF عددی حدود 3 خواهد بود. پس اولین نکته عملی از این تحقیق استفاده از ضدآفتاب‌ها به اندازه کافی به صورت لایه‌ای است که تمام سطح پوست را بپوشاند.
از طرفی مصرف ضدآفتاب‌ها نباید سبب ایجاد احساس ایمنی کاذب گردد چون این احساس باعث می‌شود که فرد به مدت طولانی در معرض نور مسقیم قرار گیرد. با توجه به این نکته که هیچ ضد آفتابی حمایت کامل در برابر تمام اشعه‌های مضر را ایجاد نمی‌نماید استفاده از سایبانها یا نقاب به همراه ضد آفتاب توصیه می‌گردد. در برخی موارد ترکیبات موجود در ضدآفتاب‌ها در مقابل نور تبدیل به رادیکالهای آزاد شده، در پوست جذب می‌شوند و اثرات مخربی ایجاد می‌نمایند.
عدد SPF به میزان حمایتی در برابر UVB دلالت دارد و استفاده از SPF بالاتر از 15 توصیه می‌شود. برای بیماران با پوست سفید استفاده از SPF بالاتر از 30 ضروری است.
ضدآفتاب‌ها را به مقدار کافی و دفعات مکرر در روز استفاده نمایید. ضدآفتاب‌هایی که پوست را در مقابل UVA حمایت می‌کنند بر روی آنها علامت UVB+UVA را ثبت نموده‌اند یا از لغت وسیع‌الطیف Broadspectrum استفاده نموده‌اند.
فرآورده‌های مقاوم در برابر آب برای شناگران در فضای باز لازم است این مواد به مدت 80-40 دقیقه در آب دوام دارند.
در محل‌های مرطوب و روزهای ابری به دفعات از ضدآفتاب استفاده نمایید.
با وجود استفاده از ضدآفتاب حتی المقدور در روزهای تابستانی در فاصله 11 صبح تا 3 بعد از ظهر از خانه خارج نشوید.
به غیر از مواد شمیایی موجود در ضد آفتاب‌ها که از اثرات مضر اشعه ماورا بنفش جلوگیری می‌نمایند، استفاده موضعی از ویتامین‌های Eو C؛ سلینیوم، روی و فرآورده‌های پولی فنل موجود در چای سبز در ترکیب ضدآفتابها سبب کارآیی بیشتر آنها و پیشگیری از اثرات مضر نور می‌شوند بنابراین به درج این موارد بر روی ضد آفتابها دقت کنید.
در نهایت برای انتخاب نوع دقیق ضد آفتاب با پزشک خود مشورت نمایید.

تهیه و تنظیم: دکتر فرانک احسانی متخصص پوست و مو و