پیشگیری از بیماریهای بافت های اطراف دندان

در صورت مراقبت مناسب و کافی ، حفظ سلامت دندانها و لثه ها برای یک عمر امکان پذیر است . به این ترتیب که :

دندانهای خود را هر روز تمیز کنید .

دندانها را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید . این کار پلاک را از روی سطح داخلی ،       به خارجی و جونده دندانها برطرف می کند . مسواکی با پرزهای نرم و کیفیتی خوب انتخاب کنید. مسواک سایش پیدا کرده ، ریش ریش شده یا با پرزهای سخت می تواند به لثه ها صدمه بزند . اطمینان حاصل کنید که از محصولات مورد تأیید دندانپزشکان استفاده می کنید تا ایمنی و اثر بخشی محصول تضمین شده باشد .

از نخ دندان یا سایر تمیزکننده های بین دندانی برای کمک به زدودن پلاک از فضای          بین دندانها که مسواک دسترسی  به آن ندارد ، استفاده کنید .  ژنژویت را غالبا" می توان به طور موفقیت آمیزی با مسواک زدن منظم روزانه و تمیز کردن بین دندانها برطرف کرد .

خمیردندانها و دهانشویه های حاوی فلوراید برای کمک به پیشگیری دندان توصیه می شود . چنانچه در کنترل پلاک بالای خط لثه و ژنژویت احتیاج به کمک اضافی داشتید ، دندانپزشک شما ممکن است استفاده از یک دهانشویه ضد میکروبی مورد تأیید ADA   را به عنوان روشی مؤثر علاوه بر روشی که به طور روزانه برای حفظ بهداشت دهان به کار می برید ، توصیه    می کند .

رژیم غذایی متعادلی برای سلامت عمومی بدن خود داشته باشید

از گروههای غذایی اصلی – نان ها ، حبوبات و غلات دیگر ، میوه ها ، سبزیجات ، گوشت ها ، گوشت پرندگان ، ماهی و معادل اینها ، شیر ، پنیر و ماست استفاده کنید .  

این غذاها پروتئین ها ، کربوهیدراتها ، چربی ها ، ویتامین ها ، مواد معدنی و آب کافی مورد نیاز بدن شما را فراهم می آورند .

طبق برنامه ای منظم به دندانپزشک مراجعه کنید .

پاک سازی حرفه ای دندانها برای جلوگیری از بیماریهای بافت های اطراف دندان ضروری است . دندانپزشک و بهداشتکار دهان و دندان شما تکنیک های مناسبی برای مسواک زدن به شما نشان داده ، پرسش های شما را پاسخ می دهند و برنامه مناسبی برای معاینات عمومی به شما توصیه می کنند .

شما با یادگیری علائم هشدار دهنده می توانید در مبارزه تان علیه بیماریهای بافت های نرم اطراف دندان به دندانپزشکتان – و همینطور خودتان – کمک کنید . در صورت مشاهده هر یک از علائم ذیل فورا" به دندانپزشک خود مراجعه کنید :

·         لثه هایی که به آسانی خونریزی می کنند .

·         لثه های قرمز ، متورم یا دردناک

·         لثه هایی که از دندانها عقب نشینی کرده اند .

·         بیرون زدن چرک از بین دندانها و لثه ها هنگام فشار دادن لثه ها

·         بدبویی یا بدمزگی دائمی دهان

·         فاصله افتادن یا لق شدن دندانهای دائمی

·         هر نوع تغییر در جفت شدن دندانهای بالا و پایین هنگام گاز زدن

·         هر نوع تغییر در نشستن دندانهای مصنوعی بر روی لثه

با این همه ، ممکن است شما دچار بیماریهای بافت های اطراف دندان شوید و در عین حال هیچیک از این علائم را نداشته باشید . اکثر مردم با وجود ابتلا به بیماریهای بافت های اطراف دندان دردی احساس نمی کنند . به همین دلیل معاینات عمومی منظم شامل بررسی امتحان بافت های اطراف دندان اهمیت دارد .

تشخیص بیماریهای بافت های اطراف دندان

دندانپزشکان با ویزیت های دندانپزشکی منظم می توانند بیماریهای بافت های اطراف دندان را در مراحل اولیه ، قبل از صدمه غیر قابل برگشت استخوان ها و دندانها تشخیص دهند . این بیماریها پیشرونده بوده و در بدو امر علائم ناراحت کننده ای ایجاد نمی کنند تا در مورد وجود مشکل به شما هشدار دهند . با این وجود ، درد در مراحل پیشرفته و یا در بیماریهای با پیشرفت سریع ممکن است رخ دهد . بنابراین ، آنقدر صبر نکنید که دندان درد به سراغتان بیاید .

دندانپزشک در طول معاینات عمومی ، لثه های شما را از نظر مشکلات بافت های اطراف دندان معاینه می کند و با استفاده از وسیله ای به نام سوند پریودونتال وارسی می کند که آیا بافت لثه اتصال خود را از دندان از دست داده یا نه و آیا شیار بین لثه ها و دندانها عمیق شده است یا خیر . عمق این پاکتها را می توان به کمک این وسیله اندازه گیری کرد . دندانپزشک شما ممکن است نیاز به گرفتن عکس رادیوگرافی پیداکند تا ببیند آیا استخوانها تخریب شده اند یا خیر .

در صورت تشخیص بیماری بافت های اطراف دندان ، دندانپزشک تان یا شخصا" برنامه درمانی را شروع می کند یا شما را به یک پریودنتیست ارجاع می دهد . پریودنتیست کسی است که در تشخیص ، پیشگیری و درمان بیماریهای بافت های اطراف دندان تخصص دارد .

اشکال مختلف درمان التهاب بافت های اطراف دندان

شیوه درمان بیماریهای بافت های اطراف دندان بستگی به نوع بیماری و پیشرفت آن دارد .

با این همه ، جدا از برنامه درمانی رعایت بهداشت روزانه دهان برای موفقیت هر نوع درمان بافت های اطراف دندان ضروری است .

نخستین قدم معمولا" یک پاکسازی کامل است که ممکن است شامل جرم گیری برای برداشتن پلاک ها و جرم زیر خط لثه باشد . ریشه های دندان را نیز می توان برای هموار کردن سطح ریشه ها پرداخت کرد تا بافت لثه مجاور دندانها ترمیم گردد . در برخی موارد به هم جفت شدگی دندانها   (Occlusion )     ممکن است احتیاج به تنظیم کردن داشته باشد .

برای کمک به کنترل رشد باکتریهای زیر لثه که از خود سم تولید کرده و باعث التهاب بافت های اطراف دندان می شوند ، استفاده از آنتی بیوتیکها یا شستشو با مواد ضدعفونی کننده توصیه می شود .

در صورت پیدایش پاکتهای عمیق تر ( بیش از 4 تا 6 میلی متر ) ممکن است به عمل جراحی احتیاج شود . این برای دندانپزشک یا بهداشتکار دهان و دندان مشکل است که پلاک و جرم را به طور کامل از پاکتهای عمیق پاک کند . بیماران به ندرت ممکن است بتوانند آنها را تمیز و عاری از پلاک نگه دارند . باقی گذاردن پاکتها زمینه را برای ایجاد عفونت و تخریب استخوان فراهم می کند .

در صورت عمیق بودن پاکت ها و تخریب استخوانی ممکن است به عمل جراحی فلاپ (   Flap Surgery)      (   حتیاج شود تا دندانپزشک با دسترسی به ریشه دندانها بتواند جرم ، پلاک و بافت های بیمار را به طور کامل بردارد . در این تکنیک لثه را از روی استخوان بلند کرده و سپس در محلی جدید یا در وضعیتی جدید از نو بخیه می زنند تا تمیز نگه داشتن آن راحت باشد .

عمل جراحی استخوان

این عمل گاه در کنار جراحی فلاپ انجام می گیرد . در جراحی استخوان مقداری از استخوان دور دندان را از نو شکل می دهند . در مواردی خاص برای جایگزین کردن استخوان از دست رفته ممکن است از پیوند استخوان استفاده شود . ممکن است استفاده از بست ها ( Splints)  و وسایل دیگر برای ثابت کردن موقت دندان لق و یا پس از تکمیل درمان پریودونتال ضرورت یابد .

اقدامات مؤثر دیگری نیز برای جایگزین کردن بافت لثه و استخوان تخریب شده در مراحل پیشرفته بیماری در دسترس می باشد . این اقدامات برای مشکلات ویژه بافت های اطراف دندان مورد استفاده قرار می گیرند . با دندانپزشک خود درباره درمان هایی که برای شما مناسب ترند ، صحبت کنید .

اقدامات نگه دارنده

در هر برنامه زمانی برای بیماریهای بافت اطراف دندان ، دندانپزشک شما بر اهمیت برداشتن پلاک توسط مسواک زدن روزانه و پاکسازی بین دندانها تاکید خواهد کرد .

رعایت بهداشت دهان برای جلوگیری از وخامت بیماریهای بافت اطراف دندان یا عود آن ضروری است . به علاوه ، دندانپزشک شما مایل است که شما به دنبال یک دوره درمان فعال ، در فواصل منظم برای ویزیت مراجعه کنید تا اطمینان یابد که اولا" شما بهداشت دهان را رعایت کنید یا خیر ، ثانیا" هر نوع پلاک یا جرم را که احیانا" در این فاصله تجمع پیدا کرده است بردارد و ثالثا" دهان شما را وارسی کند که مطمئن شود بیماری بافت اطراف دندان شما  تحت کنترل می باشد .

انتظار نکشید تا به دندان درد بیفتید

دندان های شما باید برای یک عمر باید کار کنند و با مراقبت مناسب نیز از پس این کار بر می آیند و این به معنای مسواک زدن روزانه و تمیز کردن بین دندانها در طول روز و پاکسازی صحیح منظم دندانها است تا از بیماریهای بافت های نگهدارنده اطراف دندان جلوگیری شود . بیماریهای بافت های نگهدارنده اطراف دندان علت عمده از دست رفتن دندانها در بزرگسالان است ، ولی می توان از این بیماریها پیشگیری کرد .

واژه   “ Periodontal "    از دو واژه یونانی به معنای « اطراف دندان » تشکیل شده است . بافت های نگهدارنده اطراف دندان می توانند به انواع مختلفی از بیماریها مبتلا شوند که همگی در اثر عفونت باکتریایی لثه ها ، استخوان و رباط هایی که از دندان حمایت کرده و آنها را در داخل آرواره نگه می دارند ، به وجود می آیند . بیماریهای بافت های نگهدارنده اطراف دندان معمولاً بدون درد بوده و ممکن است پیشرفتی آهسته یا کاملاً سریع داشته باشند . بدون معاینه منظم دندان ها ، ممکن است تا آسیب شدید بر لثه ها و استخوان های آرواره از بیماری بافت های نگهدارنده اطراف دندان های خود مطلع نشوید و آنگاه دیگر از دست رفتن دندان غیر قابل اجتناب خواهد بود .

بافتهای نگهدارنده اطراف دندان (  Periodontal    )

بیش از نیمی از افراد بالای 18 سال حداقل در مراحل اولیه زندگی تا حدی  درگیر بیماری بافتهای نگهدارنده اطراف دندان هستند . پس از 35 سالگی ، تقریباً سه چهارم بزرگسالان دچار نوعی بیماری بافت اطراف دندان می باشند . با این همه ، بیماریهای بافت اطراف دندان می تواند در هر سنی اتفاق بیافتد . حتی کودکان پنج یا شش ساله هم می توانند علائم بیماریهای بافت اطراف دندان را نشان دهند .

برای پیشگیری از این بیماریها لازم است بدانید چه عواملی باعث ایجاد این نوع بیماریها    می شود ، عادات بهداشتی خوبی برای حفظ سلامت دهان و دندان خود داشته باشید و تحت مراقبت حرفه ای منظم قرار گیرید .

علل بیماریهای بافت های اطراف دندان

بیماریهای بافت های اطراف دندان در اثر انواعی از باکتریهای موجود در پلاک Plague         ( لایه چسبنده بی رنگی از باکتریها که بطور مداوم بر روی دندان ها تشکیل می شود ) بوجود می آید . این باکتری ها سمومی (  Toxins   ) از خود ترشح می کنند که لثه ها را تحریک کرده و منجر به از هم گسیختگی اتصال بافت های لثه به دندان ها می شود . به مرور زمان این سموم می توانند بافت های لثه را از بین برده و با پیشرفت عفونت به ضایعات استخوانی منجر شوند .

بعلاوه ، پلاکی که از روی دندان برداشته نمی شود می تواند با مواد دیگر ترکیب شده و به رسوب سخت و متخلخلی به نام جرم دندان ( Calculus    ) یا باره مبدل می شود . جرم روی سطح دندان و بالای خط لثه ممکن است در بیماریهای بافت های اطراف دندان دخالتی نداشته باشد . اما وجود جرم بر روی سطح ریشه دندان و زیر لثه ها برداشتن پلاک و باکتریهای جدید را دشوارتر می سازد . برخلاف پلاک که خودتان می توانید آن را از سطح دندان بردارید ، فقط دندانپزشک یا بهداشتکار دهان و دندان می تواند جرم یا باره دندان را بر طرف کند .

انواع بیماریهای بافت های اطراف دندان

شکلهای مختلفی از بیماریهای لثه ای و بافت های اطراف دندانی وجود دارد که شایعترین آنها عبارتند از : التهاب لثه   (Gingivitis)و التهاب بافت های نگهدارنده اطراف دندان   ( Periodontitis)

التهاب لثه ( ژنژویت ) اولین مرحله بیماریهای بافت های اطراف دندان بوده و قابل برگشت است . با این وجود ، در صورت عدم معالجه ممکن است به بیماری وخیم تری منجر شود .

پریودنتیت یا  التهاب بافت های اطراف دندان مراحل پیشرفته تر بیماریهای بافت های اطراف دندان است. در این حالت لثه ها ، استخوان و سایر ساختارهایی که از دندان ها محافظت     می کنند ، آسیب می بینند . ممکن است دندان ها شل شده و بیفتند یا احتیاج به کشیدن پیدا کنند . در این مرحله برای پیشگیری از ضایعات دندانی به درمان های پیچیده تری احتیاج است .

سایر عوامل مداخله گر در بیماریهای بافت های اطراف دندان

اگر چه بیماریهای بافت های اطراف دندان در اثر پلاک ایجاد می شود ، تعدادی از عوامل دیگر می توانند احتمال خطر ، شدت و سرعت پیشرفت این بیماریها را افزایش دهند .

       افرادی که تنباکو  می کشند یا می جوند در مقایسه با کسانی که اصلا" تنباکو مصرف نمی کنند به احتمال بیشتر و با شدت بیشتری دچار بیماریهای بافت اطراف دندان می شوند .

       پل ها   (bridges )    و نامرتبی دندانها و پرشدگی های ناقص دندانها

همگی در انباشتگی پلاک و افزایش احتمال ایجاد بیماریهای بافت های اطراف دندان دخالت دارند .

       عاداتی که در آن فشار زیادی به دندانها وارد می آید ، مثل دندان قروچه کردن یا سائیدن دندانها نیز ممکن است روند تخریب استخوانهای حمایت کننده را تسریع بخشد .

       رژیم غذایی نامتعادل  ممکن است باعث شود که بیماریهای بافت اطراف دندان با سرعت بیشتری پیشرفت کند یا شدت بیماری افزایش یابد . تحقیقات نشان می دهند که رژیم غذایی نامتعادل باعث می شود بافت های دهان مقاومت کمتری نسبت به عفونت داشته باشند .

       حاملگی یا استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری .

با افزایش سطح هورمونی باعث واکنش حساستر بافت های لثه نسبت به سموم آزاد شده از پلاک و تسریع رشد برخی باکتری ها می شود . لثه ها به احتمال بیشتری قرمز ، دردناک و متورم شده به آسانی خونریزی می کنند .

       بیماریهای سیستمیک  مثل ایدز یا دیابت می توانند مقاومت بافت ها را نسبت به عفونت کاهش داده بر وخامت بیماریهای اطراف دندان بیفزایند . 

     داروها 

استروئیدها ، برخی انواع داروهای ضد تشنج ، داروهای ضد سرطان و برخی بلوکرهای کانال کلسیم و بسیاری از داروهای دیگر لثه ها را تحت تأثیر قرار می دهند . اطلاع پزشک از داروهایی که شما مصرف می کنید . بسیار مهم است ، بنابراین ، در مواقع لزوم از آوردن سابقه طبی خود اطمینان حاصل کنید .

در حالی که همه این عوامل می توانند در احتمال خطر یا شدت بیماریهای بافت های اطراف دندان دخالت داشته باشند ، خود عامل ایجاد کننده این بیماریها نیستند . حتی اگر شما یک یا چند تا از این عوامل را دارا باشید ، هنوز با عمل کردن به توصیه دندانپزشک و کنترل پلاک می توانید از بهداشت دهانی خوبی برخوردار باشید .

  پوسیدگی  دندان

باید دانست که در ایجاد پوسیدگی دندان سه عامل مهم نقش عمده دارند . این سه عامل لازم و ملزوم یکدیگرند و با کنترل یک یا دو عامل بمقدار زیادی از پیدایش پوسیدگی میتوان پیشگیری کرد .

این سه عامل عبارتند از :

الف - وجود مواد قندی در دهان

ب - وجود باکتریها در دهان

ج - نوع ترکیب فیزیکی و شیمیایی ( جنس ) دندان

رابطه سه عامل فوق در ایجاد پوسیدگی را اینطور میتوان تعبیر و تفسیر نمود که در دهان همه افراد انواع مختلفی از میکربها و قارچها وجود دارند که در روی سطوح جونده بخصوص بین شیارها و حفرات کوچک و یا بین سطوح تماس دندانها قرار گرفته اند . این باکتریها همراه با بزاق و باقیمانده غذاها مخصوصاً مواد قندی که بهترین محیط تکثیر برای این موجودات میباشد ، توده چسبنده و شفافی  را در سطح دندانها بوجود می آورند که این توده شفاف میکربی را پلاک دندانی می نامند .

با ورود مکرر مواد غذائی مخصوصاً اگر شیرین باشند ، میکروبهای موجود در پلاک دندانی ماده قندی را تخمیر نموده ،‌اسید تولید می کنند . این اسید روی مینای دندان اثر کرده باعث انحلال آن و ایجاد پوسیدگیها از همین نقاط ضعیف شده مینای دندان می شوند ، چنانچه ترکیب فیزیکی و شیمیائی مینای دندان در اثر سوء‌تغذیه مادر و یا کودک و یا عدم مصرف مواد ضروری مانند فلوراید حساس و ضعیف تر شده باشد اسید بوجود آمده با از بین بردن سریع مینای دندان باعث پیشرفت پوسیدگی به داخل عاج و سپس مغز ( پالپ ) دندان می شود .

الف - وجود مواد قندی در دهان

مصرف زیاد مواد قندی سبب افزایش میزان پوسیدگیهای دندان خواهد شد . مطالعات متعدد نشان داده اند که تکرر مصرف مواد قندی در بین وعده های غذا بمقدار پوسیدگی می افزاید . مخصوصاً اگر مواد قندی مصرف شده سفت و چسبنده باشند . علت ایجاد پوسیدگی تخمیر مواد قندی بوسیله میکربهای موجود در دهان و تولید اسید میباشد که در نتیجه انحلال مینای دندان را بدنبال خواهد داشت . با ادامه اثر اسید تولید شده در دندان بتدریج پوسیدگی بوجود می آید .

آزمایشات مکرر نشان داده اند که پس از مصرف هر وعده غذا در اثر تخمیر باقیمانده مواد غذائی بین دندانها حدود 20 دقیقه اسید در دهان تولید می شود که با احتساب سه وعده غذای مصرفی کلا یک ساعت اسید در دهان بوجود می آید .

چنانچه فردی در بین وعده های غذائی  سه مرتبه تغذیه نماید در مجموع یک ساعت  در دهانش در اثر تخمیر مواد غذائی بوسیله میکربها اسید بوجود می آید . بطور کلی این فرد در خلال 24 ساعت مدت دو ساعت بزاقش حالت اسیدی دارد که چنانچه مواد قندی زیادتری مصرف نماید و یا در عمل بهداشت و مسواک زدن کوتاهی نماید افزایش پوسیدگی امری حتمی خواهد بود .

ب - وجود باکتریها در دهان

در این مورد مختصراً باید گفت که عدم رعایت بهداشت و مراقبت از دندانها و وجود پوسیدگیهای فراوان باعث افزایش میکروبهای پوسیدگی زا در دهان می شود . بدنبال آن پلاک میکروبی روی دندانها افزایش یافته و تعداد بیشتری از دندانها مبتلا به پوسیدگی می شوند .

ج - کمک به فرم گرفتن صحیح و استحکام دندانها

صرف نظر از استعدادهای شخص در رابطه با وراثت که روی دندانها اثر کرده و از کنترل خارج میباشد با رعایت اصولی چند میتوان دندانهای محکم و مقاومتری در اطفال بوجود آورد . این نکات عبارتند از :

1 - تغذیه صحیح مادر باردار و کودک پس از تولد :

تغذیه مادر باردار با مشورت پزشک و تغذیه کودک با در نظر گرفتن تناسب سنی با نظارت پزشک و دندانپزشک میباشد . با رساندن مواد غذائی اساسی به جنین از طریق تغذیه صحیح مادر و بعد توسط خود کودک ، دندانهای بهتر و مقاومتری فرم خواهد گرفت . در تغذیه غذاهای اساسی و اصلی زیر باید موجود باشد .

·         شیر و فرآورده های آن

·         گوشت

·         سبزی ومیوه

·         نان و غلات

·         مقدار قابل ملاحظه ای ویتامین A,B,C,D,E  و کلسیم نیز باید به بدن رسانده شود .

2 - استفاده از فلوراید برای بالا بردن مقاومت دندانها در مقابل پوسیدگی :

مطالعات مختلف نشان داده اند که چنانچه به آبهای آشامیدنی مقدار کافی فلوراید اضافه گردد . در حدود 50 تا 60 درصد از میزان پیدایش پوسیدگی کاسته خواهد شد . در صورتیکه آب آشامیدنی حاوی فلوراید نباشد با تجویز دندان پزشک میتوان از قرصهای حاوی فلوراید استفاده کرد . ناگفته نماند مصرف بیش از حد فلوراید تغییر رنگ دندانها را بدنبال خواهد داشت .

در مناطقی که آب آشامیدنی به اندازه لازم فلوراید دارد کاربرد خمیردندانهای حاوی فلوراید کافی خواهد بود .

علائم پوسیدگی دندان چیست ؟

1- روی دندانها  لکه های قهوه ای و یا لکه های سفیدی که بعداً قهوه ای میشوند دیده می شود .

2 - دندانها در مقابل شیرینی و آب سرد و یا گرم حساس می شوند .

3 - هنگام جویدن غذا درد احساس میشود .

4 - غذا بین دندانها گیرمیکند ( بین دو دندان که مبتلا به پوسیدگی شده اند بقایای غذا دیده میشود )

5 - روی لثه آماس و یا جوش که محل خروج چرک میباشد مشاهده میشود .

6 - در دهان و یا صورت درد یا تورم دیده میشود .

توجه به نکات زیر در حفظ بهداشت دهان کودکان ضروری است .

دندانهای شیری نه تنها در عمل جویدن و تسهیل کار دستگاه هاضمه ، زیبائی و تکلم در دوران کودکی مؤثرند بلکه در نظم و زیبائی دندانهای دائمی هم اهمیت بسزائی دارند . بدین سبب والدین باید بدانند که پوسیدگیهای دندانهای شیری به اندازه دندانهای دائمی مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرد . از دست دادن زودرس دندانهای شیری اغلب باعث ایجاد اختلالات دندانی فکی در کودکان شده که نیاز به درمانهای ارتودنسی جهت ردیف کردن دندانها و اصلاح روابط فکین در دوران جوانی را بدنبال خواهد داشت . بعضی از والدین فکر می کنند که تا سن 7 سالگی تمام دندانهای شیری می افتد و بجای آنها دندانهای دائمی رویش می یابند . برخلاف تصور این افراد در این سن تنها دندانهای قدامی فک پایین و بالای طفل می افتد و جای خود را به دندانهای دائمی می دهند و در حالیکه دندانهای کرسی شیری در سنین یازده تا سیزده سال در دهان ممکن است باقی بمانند . باید دانست که دندانهای شیری پس از ظاهر شدن در دهان در معرض پوسیدگی قرار می گیرند بدین علت والدین باید در تمیز نگهداشتن آنها توجه کرده و آنها را با گاز مرطوب تمیز کنند و با رویش تعداد بیشتری از دندانها کودک را در مسواک زدن یاری نمایند و آموزش دهند .

طرز صحیح مسواک زدن باید بدنبال تعالیمی باشد که از دندانپزشک دریافت می کنند . والدین باید کودکانشان را در مورد حوادثی که ممکن است در حین بازی و یا ورزش برای دندانهای آنها پیش آید آگاه ساخته و احتیاطات لازم را به عمل آورند زیرا ممکن است صدمه یک دندان واقعآً جبران ناپذیر باشد .

بهداشت دهان و دندان برای کودکان

بهترین راه برای پیشگیری از ابتلای کودک به پوسیدگی یا التهاب لثه، این است که از همان ابتدا، بهداشت دهان کودک تامین شود. در حقیقت این برنامه بهداشتی می‌بایست از همان دوران نوزادی شروع شده و در سرتاسر زندگی تداوم داشته باشد.
• نکاتی که می‌بایست در مورد سلامت دهان و دندان کودک خود بدانید:
• قبل از اینکه دندان کودک شما در دهان ظاهر شود، بعد از هر وعده شیردادن و تغذیه کودک با استفاده از یک پارچه نرم و تمیز و یا گاز تمیز آغشته به آب، لثه‌ها و گونه را تمیز نمایید تا بافت‌های لثه‌ای تحریک شده و نیز مواد غذایی از روی آنها پاک شوند.
• مسواک زدن باید به صورت یک برنامه ثابت و همیشگی انجام شود. حتی‌الامکان سعی کنید بر روی مسواک خمیر دندان نمالید چون بچه‌های کوچک بیشتر تمایل دارند که خمیر دندان را ببلعند و خوردن خمیر دندانی که دارای مقادیر زیادی فلوراید است می‌تواند موجب ایجاد لکه‌هایی دائمی بر روی دندان‌های دائمی گردد که به آن فلوروزیس دندانی می‌گویند. همچنین مسواک کودک باید کوچک و نرم باشد.
• جهت مسواک زدن دندان‌های کودک، پشت سر او بایستید و سر او را کمی به سمت خود خم کنید تا بر روی بدن شما تکیه کند. در زمانی که دندانهای کودک خود را مسواک یا نخ می‌کشید یک آیینه در دست او قرار دهید تا کودک بتواند آنچه شما انجام می‌دهید را ببیند.
• حتماً که یکی از نوبت های مسواک زدن ، قبل از خواب باشد چراکه در طول شب وجود باکتری ها و مواد قندی، به دندان آسیب بیشتری می‌رسانند. در زمان بیداری، بزاق دهان با عمل شستشو دهندگی خود به تمیز کردن دندان‌ها کمک می‌کند اما در طول خواب، بزاق کمتری ترشح می‌شود. به همین دلیل مسواک‌زدن قبل از خواب بسیار حائز اهمیت است.
• خردسالان توانایی لازم را جهت مسواک زدن صحیح ندارند. در سن 2 یا 3 سالگی شما می‌‌‌توانید به کودک خود روش صحیح مسواک زدن را بیاموزید ولی بخاطر داشته باشید که نحوه مسواک زدن را تا سن 8 تا10 سالگی نظارت و کنترل نمایید تا مطمئن شوید که او به درستی مسواک زده است، این روند را تا زمانی ادامه دهید که کودک توانایی انجام این کار را به تنهایی پیدا کند.
• جهت معاینه مرتب دهان کودک، از همان جشن تولد یک سالگی او، یک برنامه ریزی منظم داشته باشید. این برنامه‌ریزی و کنترل بهداشت دهان کودک توسط یک دندانپزشک برای بررسی و کنترل وجود هر نوع پوسیدگی دندانهای شیری و نیز کنترل رویش دندانی بوده و همچنین تجربه‌ای مثبت را فراهم می‌سازد تا ملاقات‌های آینده با سهولت هرچه بیشتر انجام شود.
• به کودک خود اجازه دهید و او را تشویق نمایید تا هر نوع ترسی را که درباره ملاقات‌های دندانپزشکی دارد به راحتی بیان نماید ولی به خاطر داشته باشید که کلمات "درد" یا "آمپول" را بیاد او نیاورید. گفتن این جمله که انجام اعمال دندان پزشکی آسیبی نمی‌رساند امکان درد را در ذهن کودک القاء می‌کند.
• از دندانپزشک خود درباره کاربرد فیشور سیلانت جهت محافظت سطح جونده دندانهای کودک خود سوال نمایید و نیز از پوسیدگی دندان ناشی از شیشه شیر که در آن دندانها برای مدت طولانی در معرض مایعات حاوی قند قرار می‌گیرند آگاهی کسب نمایید.
تهیه و تنظیم : دکتر شکوفه شهرابی ، دندانپزشک

آشنایی با ساختمان دندان

رشد دندانهای انسان دارای 3 مرحله می‏باشد.
1. مرحله دندانهای شیری که از سن 8-6 ماهگی تا 24 ماهگی در دهان می‏رویند و تعدادشان 20 عدد است به این دندانها، دندانهای موقت نیز می‏گویند.
2. مرحله دندانهای دائمی که زمان رویش آنها بین 6 تا 21 سالگی است و تعدادشان 32 عدد است.
3. مرحله واسط که بین 6 تا 12 سالگی و در آن تعدادی از دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی وجود دارد.
طبقه بندی شکل دندانها
انسان دارای بیش از یک نوع دندان است و در هر نیم فک هشت دندان دارد که خود به 4 نوع تقسیم می‏شوند:
الف) دندانهای پیش: که تعدادشان 2 عدد بوده و درست در مجاور خط وسط قرار دارند. وظیفه این دندانها اساساً بریدن و قطع کردن است.
ب) دندانهای نیش : سومین دندان از خط وسط که وظیفه اساسی آن بریدن، پاره کردن، سوراخ کردن و نگاهداشتن مواد غذایی است.
ج) دندانهای کرسی کوچک: چهارمین و پنجمین دندان از خط وسط را پرمولر اول و دوم می‏گویند وظیفه اصلی آنها بریدن، جویدن و نگاهداشتن است.
د) دندانهای کرسی بزرگ یا مولرها : ششمین، هفتمین و هشتمین دندان از خط وسط را مولر گویند که وظیفه آنها جویدن و سائیدن غذا است.
? اجزای تشکیل دهنده دندان :
به طور کلی هر دندان از 2 قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است که هر کدام از آنها دارای ساختمان چند لایه‏ای با این شرح می‏باشند:
الف) مینا : نسج بسیار سخت و آهکی شده‏ای است که سطح خارجی تاج دندان را تشکیل می‏دهد.
ب) عاج: عاج نسج سختی است که حجم عمده و اصلی هر دندان را تشکیل می‏دهد و در داخل خود حفره پالپ یا مغز دندان را محصور می‏سازد. در حقیقت روی نسج عاج، قسمت تاج بوسیله مینا و قسمت ریشه با سمان پوشیده می‏شود.
ج) پالپ یا مغز دندان: منبع نرمی است که حفره داخل دندان را پر می‏کند و شامل عروق و اعصاب است.
ریشه دندان‏ها در داخل استخوان فک قرار دارد و لثه نسج فیبروزه‏ای است که سطح خارجی این حفرات استخوانی را تا ناحیه طوق دندانها می‏پوشاند.
 روشها و وسایل تمیز کننده دندان
مسواک یکی از وسایل تمیز کننده دندانها و پلاک دندانی است اما باید بدانید که مسواک به تنهایی نمی‏تواند کلیه سطوح دندانی را تمیز نماید. لذا برای تمیز کردن سطوح بین دندانی و حفظ سلامت بافت‏های بین دندانی از وسایل دیگری باید استفاده نمود. رعایت بهداشت لثه‏ها و تمیز کردن سطوح بین دندانها از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا بیماریهای لثه و پریودنتال و نیز اغلب پوسیدگی‏های دندانی از همین سطوح شروع می‏شوند. بهترین و معمولترین وسیله جهت تمیز کردن سطوح بین دندانی، نخ دندان می‏باشد البته وسایل تمیز کننده مطلوب و مناسب جهت سطوح بین دندانی می‏بایست براساس هر بیمار انتخاب شود زیرا انتخاب آن بستگی به شکل و فاصله نواحی بین دندانی دارد.
در افرادی که دارای لثه‏های سالم هستند و یا در مواردی که التهاب لثه یا بیماریهای پریودنتال به صورت خفیف وجود دارد و یا در افرادی که دندانهایشان بصورت متراکم و روی هم دیگر قرار گرفته، جهت تمیز کردن نواحی بین دندانها نخ دندان توصیه می‏شود. اما بیمارانی که قبلاً تحت جراحی لثه قرار گرفته اند و سطح ریشه دندان در ناحیه طوق لخت شده است و یا افرادی که دارای بریج‏های دندانی یا پلاکهای پروتز پارسیل هستند، جهت تأمین بهداشت دهان ودندان، نیاز به وسایل کمکی مخصوصی دارند. این وسایل شامل انواع برسهای بین دندانی، برسهای حاشیه‏ای، تحریک کننده‏های پلاستیکی لثه، نخ دندانهای ضخیم‏تر و نیز وسیله نگاهدارنده نخ دندان می‏باشد.
مثلاً اگر بین دندانها فاصله باشد یا در فردی که قبلاً تحت جراحی لثه قرار گرفته است، برای برداشتن پلاک بین دندانی می‏توان از برسهای بین دندانی و یا خلال دندان استفاده نمود. همچنین سطح ریشه دندانها را که بصورت باز و لخت باشند، می‏توان با برسهای حاشیه‏ای تمیز نمود.
 مسواک‏های الکتریکی یا برقی:
مطالعات نشان داده‏اند که مسواک‏های دستی و برقی در برداشتن پلاک میکروبی مشابه یکدیگر عمل می‏کنند، البته مسواک برقی جهت افرادی که عقب افتاده ذهنی هستند و یا معلولیت جسمی دارند، توصیه می‏شود.
 شستشوی دهنده‏های دهانی
شستشو دهنده‏های دهانی، به تنهایی پلاک میکروبی را بر نمی‏دارند لذا هیچ گاه نمی‏توانند جایگزین ابزارهای مکانیکی همچون مسواک یا وسایل تمیز کننده سطوح بین دندانی شوند، البته می‏توان دهانشویه کلرهگزیدین با غلظت کم را به مایع این وسایل اضافه کرد تا موجب ضدعفونی کردن محیط دهان شود.
تهیه و تنظیم : دکتر شکوفه شهرابی، دندانپزشک ، متخصص پاتولوژی دهان و فک و صورت